Tết là gì? "Tết" là cách đọc chệch âm của chữ "Tiết" (thời tiết, tiết khí). Tên đầy đủ là Tết Nguyên Đán: Nguyên: Sự khởi đầu, đầu tiên. Đán: Buổi sáng sớm. Ý nghĩa: Buổi sáng đầu tiên của một năm mới. Đây là dịp lễ quan trọng nhất trong năm của người Việt, tính theo Âm lịch (lịch mặt trăng). full-width
Nguồn gốc: Có nhiều tranh luận về cái Tết bắt nguồn từ đâu, tuy nhiên theo nguồn gốc bản địa (Văn minh lúa nước) từ sự tích Bánh Chưng Bánh Giầy (thời Vua Hùng). Như vậy: Có thể xem Tết bắt nguồn từ nền văn minh lúa nước. Người nông dân cần một khoảng thời gian nghỉ ngơi giữa hai vụ mùa (vụ cũ đã gặt xong, vụ mới chưa gieo) để tạ ơn trời đất và chuẩn bị cho vụ sau.
2. Tại sao lại có Tết và Ý nghĩa là gì?
Người Việt ăn Tết không chỉ để vui chơi, mà vì 3 ý nghĩa thiêng liêng cốt lõi:
- Sự giao thoa Thiên - Địa - Nhân: Tết là thời khắc trời đất giao hòa. Người xưa tin rằng đây là lúc thần linh, tổ tiên có thể "nghe" thấy lời nguyện cầu của con người rõ nhất.
- Hướng về cội nguồn (Tâm linh): Đây là dịp để "mời" ông bà tổ tiên về ăn cơm cùng con cháu. Dù đi đâu, làm gì, người Việt cũng cố gắng về nhà trước đêm Giao thừa.
- Tống cựu nghênh tân: Tiễn những điều xui xẻo của năm cũ và hy vọng vào khởi đầu mới tốt đẹp hơn (mùa màng bội thu, mưa thuận gió hòa).
3. Phong tục "Lì xì" và "Mừng tuổi": Bí mật phía sau bao lì xì đỏ
Nhiều người dùng lẫn lộn hai từ này, nhưng chúng có sắc thái hơi khác nhau:
Mừng tuổi: (Cách gọi miền Bắc) Chúc mừng người đó lớn thêm một tuổi (vì ngày xưa người ta tính tuổi theo Tết, không theo sinh nhật). Thường là người nhỏ tuổi (con, cháu) sẽ mừng tuổi cho người lớn hơn (ông, bà, cha, mẹ).
Lì xì: (Cách gọi miền Nam, gốc từ tiếng Quảng Đông "lợi thị") Có nghĩa là được lợi, được may mắn, tiền bạc. Người lớn sẽ lì xì (phát vốn) cho con, cháu (người nhỏ tuổi hơn).
Phong tục "Lì xì" và "Mừng tuổi" Đây là một nét văn hóa rất đáng yêu, gắn kết gia đình (ông, bà, cha, mẹ, con, cháu)
Ý nghĩa thực sự:
Màu đỏ: Quan trọng hơn số tiền bên trong. Màu đỏ tượng trưng cho sự may mắn và năng lượng dương để xua đuổi tà khí. Tiền mới: Tượng trưng cho sự sinh sôi nảy nở, khởi đầu mới. Không phải giao dịch tài chính: Ý nghĩa gốc là trao gửi sự may mắn và sức khỏe. Tiền chỉ là tượng trưng (tiền vốn/tiền lộc).
4. Trên thế giới có Tết không? Họ ăn Tết như thế nào?
Tết Âm lịch (Lunar New Year) phổ biến ở các nước chịu ảnh hưởng của văn hóa Á Đông và văn minh nông nghiệp. Các quốc gia ăn Tết tiêu biểu:
- Trung Quốc: Gọi là Chun Jie (Xuân Tiết). Họ ăn sủi cảo, đốt pháo nhiều, chú trọng màu đỏ.
- Hàn Quốc: Gọi là Seollal. Họ mặc Hanbok, ăn canh bánh gạo (Tteokguk) – ăn xong bát canh mới được tính là thêm một tuổi.
- Mông Cổ: Gọi là Tsagaan Sar (Trăng Trắng). Họ ăn bánh buuz (giống bánh bao) và uống sữa ngựa.
- Singapore, Malaysia: Nơi có cộng đồng người Hoa lớn, họ có tục lệ tặng quýt (cam) cho nhau vì chữ "quýt" phát âm gần giống chữ "cát" (may mắn).
Tóm lại: Tết cổ truyền là di sản của nền văn minh lúa nước, là ngày thiêng liêng để người Việt sống chậm lại, quay về với gia đình và tổ tiên. Đối với người phương Tây sử dụng Dương lịch (lịch mặt trời) để thuận tiện cho hàng hải và hành chính. Lễ mừng năm mới (New Year) của họ là ngày 1/1 Dương lịch. Tuy nhiên, ngày nay Tết Âm lịch đã được công nhận rộng rãi trên toàn cầu như một lễ hội văn hóa đặc sắc.
1. Không có lúa nước mà phương Tây vẫn có Tết?
Thực ra, Tết sinh ra từ nhu cầu "đo đếm thời gian", chứ không chỉ riêng nhu cầu làm nông. Bất kỳ nền văn minh nào cũng cần một hệ thống lịch để biết khi nào mùa đông kết thúc, khi nào thú rừng quay lại, hoặc khi nào thủy triều lên để ra khơi. Khi họ tìm ra quy luật của một vòng quay Trái Đất quanh Mặt Trời, họ cần một điểm mốc để đánh dấu: "Đã hết một vòng, bắt đầu vòng mới thôi!". Điểm mốc đó chính là Tết.
Phương Đông (Văn minh nông nghiệp): Nhìn Mặt Trăng. Thủy triều và mùa màng liên quan mật thiết đến chu kỳ trăng, nên họ dùng Âm lịch. Tết là lúc nghỉ ngơi chờ vụ mới. Phương Tây (Văn minh thương mại & hàng hải): Nhìn Mặt Trời. Họ cần sự chính xác về các mùa để đi biển và quản lý hành chính, nên họ dùng Dương lịch. Tết là cột mốc hành chính và thiên văn.
2. Tết Tây (1/1) bắt nguồn từ đâu?
Tết Dương lịch (New Year) không tự nhiên mà có vào ngày 1/1. Nó là kết quả của lịch sử La Mã cổ đại:
Thần Janus: Tháng 1 tiếng Anh là January, đặt theo tên vị thần La Mã Janus. Đây là vị thần có 2 khuôn mặt: một mặt nhìn về quá khứ, một mặt nhìn về tương lai. Ông là thần của những "cánh cửa" và những "sự khởi đầu". Quyết định lịch sử: Trước năm 153 TCN, người La Mã ăn Tết vào tháng 3 (mùa xuân). Nhưng sau đó, họ chọn ngày 1/1 (tháng của thần Janus) làm ngày đầu năm để tôn vinh sự khởi đầu. Hoàn thiện: Năm 46 TCN, Julius Caesar (Hoàng đế La Mã) hoàn thiện bộ lịch Dương (Lịch Julius), và sau này Giáo hoàng Gregory XIII chỉnh sửa thành Lịch Gregorian (năm 1582) mà cả thế giới dùng ngày nay.
3. Ý nghĩa Tết của phương Tây là gì? Nếu Tết Việt hướng về Gia đình & Tâm linh (tổ tiên, nguồn cội), thì Tết Tây hướng về Cá nhân & Xã hội.
Sự tái sinh của Mặt Trời: Ngày 1/1 nằm rất gần ngày Đông Chí (khi đêm dài nhất). Qua thời điểm này, ánh sáng mặt trời bắt đầu nhiều hơn. Tết của họ mang ý nghĩa mừng sự trở lại của ánh sáng và sự sống.
New Year's Resolutions (Cam kết đầu năm): Đây là nét văn hóa đặc trưng nhất. Người phương Tây coi Tết là dịp để "F5 (refresh) bản thân". Họ lập danh sách mục tiêu: tập gym, bỏ thuốc lá, kiếm việc mới... Họ nhìn về tương lai và sự phát triển cá nhân.
Lễ hội cộng đồng: Họ thường đổ ra đường, tụ tập tại quảng trường (như Times Square ở Mỹ) để đếm ngược (Countdown) và xem pháo hoa. Nó mang tính chất hội hè, xả hơi sau một năm làm việc vất vả hơn là một nghi lễ tôn giáo.
Cơ sở tính: Chu kỳ Mặt Trăng (Âm lịch). Trọng tâm: Hướng về Quá khứ (Tổ tiên, cội nguồn). Không gian: Quây quần trong nhà (Gia đình). Biểu tượng: Bánh chưng, Lì xì, Hoa đào/Hoa mai. Tâm thế: Biết ơn, tạ lễ
Đặc điểm Tết Dương Lịch (Phương Tây)
Cơ sở tính: Chu kỳ Mặt Trời (Dương lịch). Trọng tâm: Hướng về Tương lai (Kế hoạch, mục tiêu). Không gian: Tụ tập ngoài đường/quảng trường (Xã hội). Biểu tượng: Pháo hoa, Rượu Champagne, Đếm ngược. Tâm thế: Hy vọng, phấn đấu.
Nhìn chung thì dù là phương Đông hay phương Tây, con người đều sợ sự trôi đi vô tận của thời gian. Chúng ta cần những "cái Tết" như những trạm dừng chân, để đóng lại những lo toan cũ và thắp lên hy vọng mới. Bạn có thích Tết không? và bạn đón Tết như thế nào?
0 Comments