Gốm Thủ Công Mỹ Nghệ - Gốm Bát Tràng - Gốm Chu Đậu, Những Điểm Khác Nhau Trong Ứng Dụng

Chào các Bạn, khi mua gốm chúng ta cũng thường gặp rất nhiều thương hiệu gốm trên thị trường với các ứng dụng như: Tô, chén, dĩa, muỗng,... cho đến các bình trang trí, bình hoa, ly, ... Trong bài viết này Dịch vụ thiết kế chuyên nghiệp 27SCI gửi đến Bạn hai thương hiệu gốm thủ công mỹ nghệ trong nước đó là Gốm Bát Tràng và Gốm Chu Đậu. full-width

Gốm Bát Tràng ở đâu?

Gốm Bát Tràng – làng Bát Tràng, Gia Lâm, Hà Nội.

Xuất phát từ làng Bát Tràng (Gia Lâm, Hà Nội), hình thành từ thời Lý (thế kỷ 11), phát triển mạnh dưới thời Lê và Nguyễn.

Vị trí địa lý thuận lợi gần sông Hồng, có nguồn đất sét trắng chất lượng cao.

Gốm Chu Đậu ở đâu?

Xuất hiện vào thế kỷ 13-14 tại làng Chu Đậu (xã Thái Tân, huyện Nam Sách, Hải Dương). Hưng thịnh thời Trần – Lê, bị mai một thế kỷ 17 và được phục dựng lại vào cuối thế kỷ 20.

Gốm Chu Đậu – làng Chu Đậu, xã Thái Tân, huyện Nam Sách, Hải Dương

Bạn thử nhìn vào hình phía trên, trong hình có 4 bình gốm, và bạn có biết bình gốm nào là gốm Bát Tràng và bình gốm nào là gốm Chu Đậu hay không? Thật khó phải không? đúng là khó thật, vậy làm sao chúng ta có thể phân biệt được đâu là là gốm Bát Tràng và đâu là gốm Chu Đậu thực sự? Mời Bạn tham khảo thông tin bên dưới.

Sự khác nhau giữa gốm Bát tràng và gốm Chu đậu

Gốm Bát Tràng:
Chất liệu và kỹ thuật:
Sản phẩm được làm thủ công từ đất sét địa phương, có độ dẻo và chịu nhiệt tốt.
Nung ở nhiệt độ cao (trên 1200°C), tạo độ bền chắc, xương gốm dày và nặng.
Men phủ thường có màu trắng ngà, đôi khi hơi đục hoặc ngả màu xám.
Nổi tiếng với các dòng men đặc trưng như men rạn (tạo vết nứt độc đáo), men lam (xanh coban), men ngọc (nâu và trắng), men chảy,...
Họa tiết trang trí:
Đa dạng, thể hiện sự tài hoa của người nghệ nhân qua các nét vẽ tay thanh đậm.
Chủ đề phong phú, gần gũi với đời sống văn hóa Việt Nam như hoa lá, chim muông, cảnh sinh hoạt, rồng phượng,...
Qua các thời kỳ lịch sử, họa tiết có sự thay đổi, từ khắc chìm, vẽ men lam đến đắp nổi và sử dụng nhiều màu men.
Kiểu dáng:
Phong phú về chủng loại: đồ gia dụng (bát đĩa, ấm chén), đồ thờ cúng (bát hương, chân đèn), đồ trang trí (lọ hoa, tượng gốm).
Hình dáng truyền thống, mang tính thực dụng cao.
Đặc điểm khác:
Thường có logo hoặc dấu hiệu nhận diện của Bát Tràng.
Cốt gốm thường xốp, có màu xám nâu đối với gốm men rạn.

Gốm Chu Đậu:
Chất liệu và kỹ thuật:
Sử dụng đất sét trắng đặc biệt của vùng Chu Đậu (Hải Dương), tạo nên độ trắng và trong đặc trưng.
Nổi tiếng với câu "mỏng như giấy, trong như ngọc, trắng như ngà, kêu như chuông", thể hiện sự tinh tế trong chế tác.
Men gốm đa dạng, nhưng tiêu biểu là men trắng trong với hoa văn màu xanh (men trắng chàm) và men trắng trong với hoa văn tam thái (vàng, đỏ nâu, xanh lục).
Kỹ thuật vẽ tay điêu luyện, tinh xảo, mang đậm bản sắc văn hóa thuần Việt.
Họa tiết trang trí:
Mang đậm giá trị văn hóa và nhân văn, chịu ảnh hưởng của Phật giáo và Nho giáo.
Hoa văn tinh tế, giàu tính biểu tượng, thường là các đề tài gần gũi với đời sống nông thôn như chim đậu cành hoa, cá bơi, mục đồng chăn trâu, hoa sen, hoa cúc,...
Các họa tiết cổ thường được cách điệu một cách sáng tạo.
Kiểu dáng:
Đa dạng về hình dáng, từ đồ dùng sinh hoạt (bát, đĩa, ấm chén) đến đồ thờ cúng (bát hương, chân đèn), đồ trang trí (bình, lọ).
Có cả những sản phẩm độc đáo như nghiên mực hình con trâu, con cua hay đồ chơi trẻ em.
Đặc điểm khác:
Thường có lớp son nâu mỏng ở đáy sản phẩm (không phải men), đây là đặc điểm phân biệt với gốm Trung Quốc.
Có thể có ký tên người làm và năm tháng chế tạo trên một số sản phẩm cổ.
Hiện nay, các sản phẩm gốm Chu Đậu thường có tem chống giả và mã QR để truy xuất nguồn gốc.

Về cơ bản: gốm Bát Tràng nổi bật với sự đa dạng về men, kỹ thuật thủ công truyền thống và kiểu dáng thực dụng, trong khi gốm Chu Đậu gây ấn tượng bởi chất men trắng đặc trưng, họa tiết tinh xảo mang đậm giá trị văn hóa và lịch sử. Gốm Bát tràng và Gốm Chu đậu sự khác nhau về các thể loại sản phẩm, mục đích sử dụng cũng như ứng dụng trong đời sống hàng ngày của con người. Tuy nhiên, thời gian gần đây có sự giao thoa giữa hai loại gốm này, đôi khi gây nên sự nhầm lẫn cho người dùng.

Đặc điểm         Gốm Bát Tràng             Gốm Chu Đậu

Men         Rạn cổ, đục, ngà                     Trắng trong, mịn như sứ
Hoa văn Rồng phượng, dân gian             Hoa sen, chim, thư pháp, cổ điển
Màu sắc Lam đậm, đất nung, giả cổ             Lam nhạt, đa sắc (tam thái)
Dáng gốm To, chắc, thiên về thực dụng             Thon nhẹ, thiên về mỹ nghệ
Dấu hiệu đáy “Bát Tràng” hoặc không ký hiệu     Có chữ “Chu Đậu”, logo, thư pháp

Để hạn chế mua phải những sản phẩm ngoài ý muốn (không đúng nguồn gốc, không đúng chất lượng), 27SCI gửi đến Bạn một số phương pháp kiểm tra sản phẩm gốm bằng cách thông thường nhất. Mong rằng có thể giúp Bạn thêm chút thông tin về loại hình sản phẩm này.

Một số cách kiểm tra gốm
Kiểm tra trực quan (tại chỗ hoặc qua ảnh)
Men gốm:
Men phải đều màu, không có bong tróc, nổ bề mặt, không loang lổ.
Với men rạn (Bát Tràng): vết rạn phải tự nhiên, mịn, không gây sần.
Với men trong (Chu Đậu): phải mịn, trong, sáng như ngọc, không đục.
Hình dáng:
Gốm chất lượng cao thường có hình dáng cân đối, không nghiêng lệch, đáy phẳng.
Đường nối khuôn (nếu có) phải mịn, không lộ rõ.
Hoa văn, họa tiết:
Vẽ tay thì nét phải mềm mại, tinh tế, không cứng đơ, không bị nhòe.
Gốm thật của Chu Đậu thường có họa tiết thư pháp đẹp, đối xứng, có chiều sâu.

Kiểm tra thủ công
Gõ nhẹ vào sản phẩm:
Âm thanh vang, trong → Gốm được nung kỹ, đạt độ kết khối tốt.
Âm đục, rè. Có thể bị lỗi nứt ngầm, chưa nung đủ nhiệt.
Kiểm tra đáy sản phẩm:
Hàng thật thường có:
Logo/tem Bát Tràng hoặc Chu Đậu – Hải Dương
Tên nghệ nhân hoặc xưởng sản xuất
Mã sản phẩm (với hàng cao cấp)

Kiểm tra chất lượng bằng thông số kỹ thuật
Chứng nhận hoặc phiếu kiểm tra:
Chứng nhận nung nhiệt độ cao (≥ 1200°C) – giúp đảm bảo gốm bền, ít thấm nước, không độc.
Phiếu kiểm nghiệm an toàn chì, cadmium nếu dùng để đựng thực phẩm.
Chứng nhận nguồn gốc (CO), chất lượng (CQ) – đặc biệt khi xuất khẩu hoặc trưng bày cao cấp.

Dấu hiệu nhận biết hàng giả, hàng kém chất lượng

Dấu hiệu                         Ý nghĩa
Men bóng loáng nhưng dễ trầy Lớp men mỏng, không nung đủ nhiệt
Âm đục khi gõ tay                 Gốm thô, độ nung thấp, dễ vỡ
Không có logo/dấu hiệu đáy         Có thể là hàng nhái hoặc sản xuất tự do
Màu men quá rực, không đều         Có thể dùng phẩm màu, không bền

Trên đây là một vài lưu ý và cách nhận biết cơ bản giữa hai loại gốm Bát Tràng và gốm Chu Đậu gửi đến Bạn. Chúc Bạn có được sản phẩm như ý muốn.